Bugün bilim dünyası için tartışmasız olarak kabul edilen bazı gerçekler, bundan birkaç yüzyıl önce sapkınlık olarak kabul ediliyordu. Bu durumun en dikkat çekici örneklerinden bir tanesi de Galileo Galilei’nin engizisyon tarafından yargılanmasıdır. Galileo Galilei, Dünya’nın merkezde olduğu sanılan bir dönemde aslında Dünya’nın Güneş etrafından döndüğünü söyleyen ilk isim olmuştur.
Galileo Galilei, hayatı boyunca pek çok farklı bilimsel alanda çalışmalar yaptığı ve bugünün bilim dünyasının temellerini attığı için bilimin babası, modern fiziğin babası gibi isimlerle anılır. Herkesin kilise dogmalarına inandığı bir dönemde gözünü gökyüzüne diken ve bunun için bir teleskop bile icat eden Galileo Galilei kimdir gelin yakından bakalım ve hayatı boyunca yaptığı önemli bilimsel çalışmaları görelim.
Galileo Galilei kimdir? Küçük yaşta hayatı sorgulamaya başlayan bir çocuk:
Galileo Galilei, 15 Şubat 1564 tarihinde Floransa Dükalığı sınırlarında bulunan Pisa kentinde dünyaya geldi. Babası, lavta adı verilen enstrümanı çalan bir müzisyendi. Babası bir müzisyen olmasına rağmen Galileo’ya otorite sorgulama, deney yapma, müzikal irdeleme, matematik kullanma gibi önemli beceriler kazandırmıştır.
Daha sonra kiliseyle yaşadıklarını düşünürsek oldukça ironik bir şekilde aslında Galileo Galilei gençken rahip olmak istiyordu ama babası onu tıp alanına yönlendirdi. Hayatı ise okulda girdiği ilk matematik dersi ile değişti. O an matematik ve geometriye tutkulu olduğunu anlayan Galileo, babasını ikna ederek tıp bölümünden ayrıldı.
Galileo Galilei bu dönemde hem bilimle hem de sanatla uğraşıyordu. Kendine pek çok ressam arkadaş edinmiş ve güzel sanatlar üzerine dersler vermeye başlamıştı. 1592 yılında hocalık yapmaya başladığı Padova Üniversitesi’nde geometri, mekanik, astronomi gibi alanlarda hem ders verdi hem de pek çok deneysel çalışma yaptı.
Gelgit teorisi ile güneş merkezcilik modelinin temelini attı:
Daha önce yapılan çalışmalarda Dünya hareketi için yeterli bir kanıt olmadığından bahsedilir. Galileo Galilei ise gelgit hareketlerinin aslında tam da Dünya’nın Güneş etrafında dönerkenki hızından oluştuğunu keşfetti ve İki Ana Dünya Sistemi Hakkında Diyalog isimli kitabında bu teorisinden bahsetti.
Tabii bu teorisi doğru değildi ve hem döneminde hem de sonrasında yanlış olduğu ortaya koyuldu. Albert Einstein’a göre Galileo Galilei gibi birinin böyle yanlış bir teori ortaya atmasının tek nedeni, Dünya hareketini kanıtlamak için duyduğu çocuksu bir hevesti. Galileo bu dönemde Kepler’in eliptik yörünge teorisini de reddetmiştir.
Teleskobu astronomik gözlemler için kullanmak Galileo Galilei’nin fikriydi:
Basit de olsa ilk teleskop 1608 yılında icat edilmişti. Galileo Galilei, teleskop patent tasarımlarını inceleyerek önce 3x büyütmeli, daha sonra ise 30x büyütmeli versiyonunu geliştirdi. Bu versiyonlar hem nesneleri yakından incelemek için hem de gökyüzünü incelemek için kullanılabiliyordu. Galileo Galilei bu teleskoplardan iyi para kazandı.
Tabii bu icadının amacı ticari değil, bilimseldi. Teleskopla yaptığı incelemelerde Jüpiter’in dört uydusunu keşfetti. Venüs’ün evrelerini, Satürn’ün halkalarını ve Neptün gezegenini de bu dönemde keşfetti. Özellikle Jüpiter keşfi Aristoteles’in dünyamerkezci teorisine ters düşüyordu ama kanıtladığı zaman tam anlamıyla bir kahramana dönüştü.
Mühendislik ve fizik çalışmaları takdirle karşılandı:
Galileo Galilei, gözünü gökyüzüne dikmediği zamanlarda mühendislik ve fizik alanında çalışmalar yapıyordu. İcat ettiği askeri pusula dönemi için devrim niteliğindeydi. Geometrik bir sistemle çalışan bu pusula, barut türüne ve gülle cinsine göre ne kadar barut kullanılması gerektiğini hesaplıyordu.
Sonraki yıllarda bir termometre ve basit bir mikroskop da icat eden Galileo Galilei’nin kesin olmasa da ses frekansını keşfeden ilk isim olduğu tahmin ediliyor. Kendisi ışık hızı ölçme çalışmaları da yapmıştır ancak dönemin şartlarında bu pek mümkün olmamıştır. Yine de ortaya koyduğu Galilei Değişmezliği, sonraki yıllarda bilim dünyasının temel yapı taşı olmuştur.
En sonunda başı engizisyonla belaya girdi:
Galileo Galilei tarafından ortaya konulan güneş merkezcilik teorisi aslında milattan önce 300’lü yıllarda bile biliniyordu. Hatta bir dönem papa bile takvimi buna göre düzenliyordu ancak 30 Yıl Savaşları sonrası papalık dünya merkezci teorinin İncil’e daha uygun olduğu kanısına vardı.
1615 yılında Galileo Galilei’nin güneş merkezci yazıları engizisyona geldiği zaman bu nedenle aslında İncil’i yeniden yorumlamakla suçlandı. Engizisyona göre güneş merkezci teori hem bilimsel açıdan yanlıştı hem de kafirce bir düşünceydi. Galileo Galilei’ye bir daha böyle şeyler yazmaması yönünde kesin bir emir verildi.
Engizisyona kafa tutunca sonu hapis oldu:
Galileo Galilei uzun yıllar güneş merkezci teori hakkında hiçbir şey söylemedi ama 1623 yılında kardinal değişince bu fikri yeniden canlandırmaya karar verdi. Papa da ilk başlarda bu fikre karşı çıkmadı ancak yazdığı kitabında papanın sözlerini söyleyen karakterini aptal gibi gösterince başı tekrar belaya girdi.
1633 yılında Galileo Galilei, engizisyon karşısında ifade verdi. Galileo düşüncelerini işkence tehdidine rağmen sonuna kadar savunmuş ve bunun İncil’e karşı herhangi bir hakaret olmadığını söylemiştir. Ancak yine de ev hapsi almaktan ve kitabının yasaklanmasından kaçamamıştır. Olayın anlatıldığı bir hikayede ceza aldıktan sonra ‘Ama yine de dönüyor.’ dediği söylenir ancak böyle bir şey söyleyip söylemediği kesin olarak bilinmiyor.
Galileo Galilei, kıymeti bilinmeyen bir bilim insanı olarak hayatını kaybetti:
Ev hapsine mahkum edilen Galileo Galilei, evinde hem ziyaretçilerini kabul etmiş hem de çalışmalarını sessiz sedasız da olsa sürdürmüştür. 8 Ocak 1643 tarihinde de 77 yaşındayken hayatını kaybetmiştir. Kendisi için bir mozole yapılmak istense de papa tarafından reddedilmiştir. 1737 yılında hak ettiği anıt dikilmiştir.
Galileo Galilei’nin yasağı ölümünden yıllar sonra 1718 yılında kaldırıldı ve 1741 yılında bazı çalışmalarının yer aldığı bir kitap sansürlü bir şekilde yeniden yayımlandı. Galileo Galilei’nin güneş merkezciliği savunduğu kitabı üzerindeki yasağın kalkması ise ancak 1978 yılında gerçekleşmiştir.
Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü söylediği için yargılanan bilimin babası lakaplı Galileo Galilei kimdir sorusunu yanıtlayarak hayatı ve çalışmaları hakkında önemli detayları paylaştık. Kilisenin yüzlerce yıl boyunca Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü kabul etmemesini düşündükçe insan gülse mi ağlasa mı şaşırıyor.
